Elon Musk…O bir girişimciden çok bir pop yıldızı…
Uzay yolculuğunu alt üst etti, tüneller açtı, insan beynini kabloladı ve otomotiv endüstrisini elektriklendirdi.
Musk efsanesinin arkasında ne var?
Geçtiğimiz ay muhtemelen kimsenin bu savaştan beklemeyeceği bir görüntü oldu.
Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenski, Elon Musk’ı aradı. Eğilerek Musk’ı gösteren başkan, “Savaş bittiğinde gelin ve ziyaret edin” diyor. Musk da elbette, diyor, sabırsızlıkla bekliyor. Sanki Zelenskyy, Macron veya Biden ile stratejiler hakkında konuşuyormuş gibi…
Starlink uydu ağını Ukrayna’ya sunan Elon Musk’a teşekkür ediyor. Musk, sosyal medyada bir kahraman olarak selamlandı. İmkansızı mümkün kılmak onun görevidir. Zorluk ne kadar büyükse, o kadar iyidir.
Musk, Tesla ve SpaceX ile iki milyar dolarlık şirket kurdu. Geçilmez olduğu düşünülen iki kaleyi fethetti: otomobil endüstrisi ve uzay yolculuğu. Ayrıca, görünüşte saçma hedefleri olan başka şirketler kurdu. Neuralink, insan beynini bilgi yüklemek için bir arayüzle bilgisayara bağlamayı amaçlamaktadır. En iyi ihtimalle, Boring Company insanları yüksek hızlı kapsüllerdeki tüp ile taşımak istiyor. Musk’ı harekete geçiren megalomanidir.
Elektrikli Araçlar
800 milyar dolarlık Tesla, bugün borsada BMW, Daimler ve Volkswagen’in toplamından daha değerli. Bir zamanlar kronik olarak hata veren otomobil üreticisi, e-arabalarıyla yıldan yıla kâr ediyor. Musk elektrikli arabayı havalı yaptı. Tesla Model 3, dünyanın en iyi spor arabalarıyla rekabet edebilir. Model S, otomobil uzmanlarının şimdiye kadar kullandıkları en iyi araba dediği şeydir.
Tesla olmasaydı, otomobil endüstrisi elektrik geleceğine toplu bir adım atmayabilirdi. Bu yüzden Stuttgart, Ingolstadt ve Wolfsburg’daki yönetici katlarında kimse Silikon Vadisi’nden gelen deliye artık gülmüyor.
Musk için Tesla, bir otomobil üreticisinden çok bir yazılım şirketidir. Otopilotun arkasındaki teknoloji olan yerleşik yazılımı, ev tipi bir robotta da işe yarayabilir. Bu biraz Knight Rider serisinden KITT’i elektrikli süpürgeye kilitlemeye benziyor.
Tesla, 2021’de neredeyse bir milyon araba sattı – bir önceki yıla göre yüzde 87 daha fazla.
800 milyar dolarlık Tesla, bugün borsada BMW, Daimler ve Volkswagen’in toplamından daha değerli.
Teknoloji devleri ve demokrasi
Teknoloji devlerinin dünyasında Elon Musk tartışmasız en etkili olanıdır. Fikirleri endüstrileri harekete geçiriyor, tweetleri piyasaları titretiyor. Uzun zamandır CEO’dan çok bir pop yıldızı oldu. “Simpsons” veya “South Park” gibi dizilerde yer alan “Rolling Stone” un kapağını süsledi, hatta çocuk kitaplarında Elon Musk’un maceraları anlatılıyor. Kendisini gerçeğe dönüşmüş bir Marvel süper kahramanı olarak tasvir etmeyi seviyor. Bu da ona güç veriyor.
Aslında şaka amaçlı olan ve daha sonra değeri geçici olarak 85 milyar dolara yükselen kripto para birimi Dogecoin hakkında tweet attı. Bu birdenbire Moderna veya Airbus’tan daha değerli hale geldi. Ama bu kişilik kültünün arkasında Elon Musk efsanesinin arkasında ne var? Ve bu tür bir “insanüstü teknoloji devi”nin pazarlarımızla, demokrasiyle ne işi var?
Faydalı Olmak
Elon Musk’a ne istediğini, hayattaki misyonunun ne olduğunu sorarsanız, her zaman şu cevabın bir varyasyonunu verir: “Ben faydalı olmak istiyorum” Musk insanları kurtarmaya kararlı görünüyor. İsteseler de istemeseler de. Çözümlenmemiş bir yardım kompleksi olan bir adam.
Ukrayna ihtilafında, kelimenin tam anlamıyla meseleleri kendi eline almak istedi ve Twitter üzerinden Putin’i düelloya davet etti. Ama ne yazık ki minnettarlığı reddedildi.
Bir grup genç Tayland’da bir mağarada mahsur kaldığında, çocukları çıkaracak bir denizaltı geliştirmek için bir ekip kurdu. Sitede, aleyhine bir karar verildi. Bunun üzerine Musk, sorumlu kişiyi “Pedo Guy” olarak adlandırdı, bu yüzden açıkça ona bir sübyancı olarak hakaret etti.
Modern Terlik
Musk’ın başarıları bedelsiz gelmiyor. Mucit değil, CEO Elon Musk’a yakından bakarsanız, resim çatlar. Örneğin, Tesla’daki kültür genellikle “modern bir terlik” olarak tanımlanır. İş ahlakıyla tanınan Elon Musk, kendisinin yaptığı şeyleri başkalarından da talep ediyor.
Musk, Şantiyelerde uyuyor, her ayrıntıyı biliyor, SpaceX’teki uzmanlarla astrofizik hakkında konuşabiliyor. Kasıtlı olarak, haftada 100 saat çalışmaya istekli birisi…
Musk, çalışması için ailesi olmayan mühendisler aradı. Tesla çalışanları, sıradan bir şekilde kovulmanın olabileceğini söylüyor. Ya da ne kadar aptal oldukları çok açık bir şekilde yüzüne söyleniyor. Musk’ın hatalar için ne zamanı ne de sabrı vardır.
Sendikasızlaştırma ve Güvenlik
2019’da Forbes, Tesla’nın güvenlik önlemlerine ilişkin bir dizi düzenleyici soruşturma başlatıldığını bildirdi. Bir müfettiş neden hiçbir uyarı işareti olmadığını sorduğunda, bir çalışan “Elon sarı rengi sevmiyor” yanıtını verdi. Tüm bunlar, olağanüstü teknoloji girişimcileri liginde az rastlanan durumlar değildir.
Jeff Bezos da benzer bir yaklaşım benimsiyor. Ve onun gibi Musk da sendikaların oluşmasını engellemek için elinden geleni yapıyor.
Twitter aracılığıyla, sendika aktivisti olan herkesin hisse senedi opsiyonlarını ellerinden almakla tehdit etmişti.Muhtemelen hiçbir şeyi şansa bırakmamasının sebeplerinden biri de budur. Dünyanın en yetenekli insanlarına kendisi için çalışması için ilham verirken, onları yolun her adımında denetler. Kontrol ihtiyacı o kadar ileri gidiyor ki katı bir baba gibi davranıyor. Diğer şirketleri izliyor.
Şirketleri totaliter devletler gibi kurulmuş. Tesla, hisse broşüründe Elon Musk’ın kendisini bir risk faktörü olarak adlandırıyor.
Kibir
Saturday Night Live’daki görünüşü hakkında konuşurken şunları söyledi: “Rahatsız ettiğim herkese, sadece elektrikli arabaları yeniden icat ettiğimi ve insanları roketlerle Mars’a gönderdiğimi söylemek istiyorum. Gerçekten sıradan, rahat bir adam olduğumu mu düşündün?”
Bu kibir onun efsanesinin bir parçası, davranışı kabul ediliyor: yatırımcılar ve politikacılar tarafından…
Serbest piyasada yetenek ve sermaye akışı bozuluyor
Tıpkı Tesla müşterilerinin yıllarca arabasını beklemek zorunda kaldıklarında şikayet etmeden kabul etmeleri gibi, sürekli ertelemeyi yutuyorlar ve hatta gerekirse arabalarını kimsenin olmadığı bir yerden alıyorlar.
Pazarlama profesörü Scott Galloway, “O David Copperfield artı 60 IQ puanı” diyor.
“Elbette, uzaya roket göndermek ve tekrar dünyaya inmek harika. Ama bu toplu bir yanılsamayı haklı çıkarır mı?”
Daha derindeki sorun konusunda uyarıyor: serbest piyasada yetenek ve sermaye akışı bozuluyor. Bir kişi gözlerini kırpıştırsa, sağlıklı piyasalar böyle tepki vermezdi. Galloway kısa süre önce Musk’a kendisine “tahammül edilemez bir aptal” dedirtti.
“Algı Gerçektir” Gösteri Ekonomisi
Galloway, tüm bunlara “gösteri ekonomisi” diyor. Musk icat etmedi ama klavyeyi çok iyi kullanıyor.
Silikon Vadisi’nin üzerine kurulduğu kurucu efsaneye uyuyor. Birkaç iş devi dünyayı omuzlarında taşıyor. Kötü adamlar her şeyi, hukuku, siyaseti düzenlemek isteyen muhaliflerdir. Ve böylece Musk yasaların üstünde olduğuna inanıyor, yetkililere gülüyor ve Joe Biden’a “ıslak çorap kuklası” demeyi seviyor. Dünya bunu yapmasına izin veriyor.
Ayn Rand’ın tavrının bir sonraki seviyesi: Milyarları iyilik için kullandığınız sürecesorun yok. Tıpkı Bill Gates’in hastalıklarla savaşması ya da Elon Musk gibi yeni, daha az parçalanmış bir gezegenin kapılarını açması gibi…Bu yolda kâr arayışınızda acımasız olabilirsiniz.
Sonra ortak iyi hakkında konuşulur. Ama şimdi neyin toplumun iyiliği için olduğuna kim karar verecek? Dünyanın en zeki ve en zengin mühendisinin bile buna tek başına karar vermesine izin verilmemeli…
Kendi kendini yetiştirmiş milyarder efsanesi
Demokrasi yavaştır ve siyaset bir engeldir… Ancak yine de devlet fonlarını kabul etmekte bir sorunu yok gibi görünüyor. Musk’ın kendi kendini yetiştirmiş milyarder efsanesi muhtemelen en büyük aldatmacasıdır.
Los Angeles Times’ın araştırmasına göre, tüm imparatorluğunu devlet fonları üzerine inşa etti: toplam 4.9 milyar dolarlık sübvansiyon aldı. Ancak, tüm bu bilgi uzay kovboyu davranışlarıyla kaybolur. Bir belgesel filmde, halkla ilişkiler yöneticilerinden biri, Musk’ın ona bir cümle kurduğunu söylüyor: “Algı gerçektir”. Musk bunu asla unutmadı. Onun mantrası, numarası olarak kaldı.
Tesla’nın bugün borsada ne kadar değerli olduğunu açıklamanın başka bir yolu yok. Hisse senedi fiyatı yalnızca umutlar ve hayaller tarafından yönlendirilir.
New York finans profesörü Aswath Damodaran, “Tesla nihai hikaye hissesi olarak tanımlandı” diyor. “Elon Musk’a inanıyorsanız, Tesla’yı satın alırsınız.
Ama getirebilirler mi?” Bu her zaman bir inanç meselesidir. Borsada olduğu gibi ibadethanede de.
*Söz konusu yazı Alman finanzen100 isimli haber sitesinden çeviri yapılarak paraanaliz için derlenmiştir.
