Hemen her gün yeni bir uygulama alanını duymaya başladığımız blokzincir teknolojisinin karbon emisyonu azaltımına bulunduğu katkılara daha önceki yazımda yer vermiştim. Bugünkü yazımda elektrik üretiminden karbonu çıkarmaya çalıştığımız bugünlerde blokzincirin yenilenebilir enerjiyi akıllı kontratlar yardımıyla dönüştürüp, elektrik üretim sürecinden faturalandırılmasına kadar nasıl yararlar sağlayacağı konusuna değineceğim.
Elektrik şebekelerinin yapısı içerisinde 4 temel aktörü barındırır; üretici, dağıtıcı, perakende(satış) ve nihai tüketicidir. Geleneksel enerjisi akışı üreticilerden tüketicilere şeklinde bir ağ üzerinden iletilmektedir, genellikle ülkelerdeki enerji sistemi merkezi bir sistemdir. Ancak son yıllar dijitalleşmenin ve evlerindeki güneş panelleri ile elektrik üreten çok sayıda tüketicinin varlığını artırmasının etkisiyle tüketiciler aynı zamanda üretici de olmaya başladılar. Ancak sahip olduğu merkeziyetsiz yapı, akıllara fiyatlandırma –ağın dengelenmesi- enerjinin satın alınması sorularını getirmeye başladı.
‘Üreten Tüketici’ (P2P) Elektrik Ticareti
Bu deyişi biraz açmak gerekirse; tedarikçileri doğrudan enerji tüketicilerine bağlayarak her katılımcının diğer her ağ katılımcısıyla güvenli bir şekilde ve üçüncü taraf bir aracı olmadan doğrudan işlem yapmasıdır.
Güneş panelleri kurarak blokzincir aracılığıyla ürettiği fazla elektiriği diğer elektriğe ihtiyacı olan kullanıcıya satımını sağlayan bu sistem arada herhangi bir aracı bulundurmadan işlemlerin gerçekleştirmelerini sağlar ve dolayısıyla adem-i merkeziyetçi bir enerji tedarik sistemi oluşturur.
Dağıtık alt yapısıyla enerji paylaşımı sunan P2P sistemi düzenleyici ve 3.tarafları ortadan kaldırdığı için enerji maliyetlerini, haliyle elektrik faturalarının tutarlarını düşürme vaadindedir. Hal böyle olunca bizim gibi elektirik üretiminde ihtiyaç duyulan enerjide dışa bağımlı ülkelerin enerji talebini azaltıcı bir etki oluşturacağından enerji ithalatının da kaçınılmaz olarak düşmesi beklenmektedir.
Tüm bu özelliklerinin yanında elektrik üretiminde yenilebilir enerjinin kullanılıyor olması da hem çevre dostu hem de ‘prosumer’ üreten-tüketen aynı anda etkileşimde olduğu için arz ve talebi gerçek zamanlı olarak dengeleyici, verimli şebekelerin var olmasını sağlayacaktır.
P2P mekanizması nasıl işliyor?
Kullanıcılar arasında enerji arz talep fazlası belirlendikten ve adres tanımlaması yapıldıktan sonra alıcı ve satıcı arası eşleştirmeye geliyor sıra. Eşleştirme için birçok yöntem mevcut ancak hepsinin kendi içlerinde bazı dez avantajları var. Örneğin; Kullanıcılar sabit bir adres de ise buna sabit eşleştirme (stable matching)adı veriliyor. Bir diğeri ise müzayede (auction mechanism) enerjiyi tüketen -boşaltan taraflar ihaleye teklif gönderir ve bu mekanizma yardımıyla eşleştirilir.
Enerji dağıtımını optimize etmek, yatırım ve kullanım maliyetleri azaltmak amacıyla enerji kullanıcıların fazla güneş enerjilerini diğer sakinlere satmalarını sağlayan Blokzincir firmaları da var. Power Ledger, Avustralyalı blokzinciri firmasının SkyHomes’daki sistemi, 62 yerleşik bir elektrik ağı, güneş PV’si ve depolama mikro şebekesi aracılığıyla konut sakinlerine %100 yenilenebilir enerji sağlamıştı.
Peki, yenilebilir enerji kaynaklarını oluşturduk , sistem P2P ama fiyatlandırması nasıl olacak? Blokzincir bunun neresinde dediğinizi duyar gibiyim…
Şimdi enerji ticaretinde blokzincirin dâhil olacağı fiyatlandırma sistemine bakalım;
Enerji ticareti için yaratılmış olan sabitkoinlerin yanında akıllı sözleşmeleri kullanan Uniswap ve Pancakeswap tarzı DeFi platformlarının sahip olduğu kodlar kullanılarak blokzincirde bir enerji pazarı inşa edilir ve bu küçük üreticilerin enerjiye doğrudan erişmesini sağlar. Fiyat, üretim ve tüketim arasındaki farka dayalı olarak basit bir formülle hesaplanır ve üretim eşitlendiğinde denge seviyesinde bir fiyat belirlenir. Burada dağıtım şebekesin üretim ve tüketim hakkında önceden bilgi sahibi olur ve de şebekeyi dengelemek gibi önemli bir rol üstlenir. Enerjiyi üretenler maliyetlerini belirtip ödemelerini alırken, tüketenler ise niyet beyanında bulunur ve harcadığının bedelini öderler, bu nedenle sistemin düzen halinde çalışması P2P piyasanın teşviki için önem arz etmektedir.
Tüm bunların yanında blokzincir tabanlı dijital bir varlık ve para birimi olan SolarCoin ve NRGCoin, Power-ID, SunChain gibi piyasa işlem modelleri orta koyan enerji ekonomisine geçişi hızlandırmak ve taraflar arası eşleştirme de görevli tasarlanmış enerji projeleri de vardır. Ancak, bu konuyu bir sonraki yazıma bırakıyorum.
Blokzinciri teknolojisi yenilikçi projelerin geliştirilmesi potansiyeline sahip. Özellikle Avrupa, Asya, Avustralya ve ABD’de P2P kullanıcıları var. Kalkınmayı hızlandırmak için, aktif olarak blokzinciri bu doğrultudan yatırım yapması gerekiyor ve en başta bahsettiğim teknik sorunlara odaklanılması gerekiyor. Uniswap sözleşme ile fiyatlandırılan eşler arası enerji ticareti mikro bazlı bir uygulamaydı. Belki bu projeler ileride bir kooperatif veya organizasyon tarafından makro bazda geliştirilirse ve tüm semt sakinleri taraflar olarak dâhil edilirse makro ölçekte gerçekleştirilebilir.
Blokzincir teknolojisi ülkemizde P2P olarak enerji endüstrisinde ticari olarak uygulanabilir olmaktan uzak. Her ne kadar şirketler şu an blokzincir için kullanım örnekleri geliştirmeyi düşünüyor olsa da, uygulamalar henüz olgunlaşmamış durumda, belki de küresel çapta artan enerji fiyatları yeni çözümler üretmeye iteceğinden blokzinciri teknolojisi elektrik maliyetleri düşürmek için alternatif bir yol olabilir.
** Blokzincirinde enerji ticareti sınıflandırılması
Referanslar:
*Wang,N , Zhou,X , Lu,X , Guan,Z, Wu,L and Du,X and Guizani,M (2019). When Energy Trading Meets Blockchain in Electrical Power System: The State of the Art. Journal of Applied. Sciences. 2019, 9, 1561.
*Brilliantova,V and Thurner,T(2019) Blockchain and the Future of Energy https://doi.org/10.1016/j.techsoc.2018.11.001
*Blockchain: Opening doors in the energy sector-Energu Efficiency
