Anasayfa » PARAYI KİM YARATIR? NEOKLASİK İKTİSADIN ELEŞTİRİSİ Bölüm Özeti

Bu gönderiyi paylaş

Genel

PARAYI KİM YARATIR? NEOKLASİK İKTİSADIN ELEŞTİRİSİ Bölüm Özeti

Geçen bölümde neoklasik iktisadın tezini özetlemiştim. Bu bölümde ise neoklasik iktisadın eleştirisini özetleyeceğim. Neoklasik iktisadın tezine ilk eleştiri, “Krediler mevduattan verilir.” kısmından geliyor.

Neoklasik iktisada göre zorunlu karşılık oranının %20 olduğu bir sistemde, 1000 TL’lik paranın 5 katı kadar mevduat yaratması için, geçen bölümde anlattığım zincirin tam 66 kere devam etmesi gerekir.

İlk eleştiri bu sistemin 66 kere tekrarlanmasından geliyor. Bu sistem 66 kere tekrarlansa bile, sistemde hala ucu açık sorular bulunmaktadır.

1) Bankadan kredi alan kişi bu krediyle döviz alamaz mı?

2) Bankadan kredi alan kişi bu krediyi yastık altına atamaz mı?

3) El değiştiren para hemen bankaya yatırılmak yerine nakit olarak tutulamaz mı?

Aslında sisteme bakarsak daha fazla ucu açık soru olduğunu görebiliriz.

İkinci gelen eleştiri ise bu sisteme gelen ilk paranın kaynağına ilişkindir. Samuelson’a göre merkez bankası vatandaşlardan tahvil alıp karşılığında onların bankalarındaki hesabına mevduat yaratmaktadır ve eş anlı bir şekilde de aynı bankaya rezerv yaratmaktadır. Eleştiri tam da bu noktada gelmektedir. Merkez bankası sıradan vatandaşlardan devlet tahvili almaz, piyasa yapıcılardan devlet tahvili alır. Türkiye’de bu piyasa yapıcılar, bankalardır.

Üçüncü eleştiri ise muhasebe kaydıyla alakalıdır. Çift kayıtlı muhasebe sisteminde her işlemin bir karşılığı vardır. Samuelson, kitabında bunu gözden kaçırmıştır. Örnek verecek olursak:

Samuelson’un hazırladığı bu tabloya göre t döneminde bankaya 1000 TL’lik bir para geliyor ve t+1 döneminde getirilen paranın %20’si zorunlu karşılık ayrılarak geri kalan 800 TL’si kredi olarak verilmektedir. Fakat bu tabloda verilen kredi izlenememektedir ve çift kayıt esas alındığı için bu muhasebe kaydı yanlıştır. Doğrusu şudur:

t+1 döneminde verilen kredi kadar mevduat hesabı açılmıştır. t+2 döneminde ise kişi tüm krediyi kullanmış,  yeni müşterinin mevduat hesabı ve mevduat hesabına denk düşen rezerv silinmiştir. Doğru kayıt budur.

Dördüncü ve son eleştiri ise zorunlu karşılık oranınadır. Para çoğaltanı yoluyla yaratılacak mevduat formülüne tekrar göz atalım.

Yaratılacak mevduat = ilk mevduat  *  (1 / zorunlu karşılık oranı)

Peki ya zorunlu karşılık oranı sıfır olursa?

Sayı / 0 matematiksel olarak sonsuzdur. Para çoğaltanına göre bankaya getirilen para, sonsuz para yaratır.

Zorunlu karşılık oranının sıfır olduğu ülke veya ülkeler var mı?

ABD’de, Yeni Zelanda’da, ve Kanada’da zorunlu karşılık oranı sıfırdır.

Peki ya ülkemizde bu sistem nasıl işlemektedir?

Ülkemizde zorunlu karşılık oranlarının tesis süresi  14 gündür. Yani bankalar ilk önce kredi karşılığı mevduat yaratır ve 14 gün içinde de mevduata karşılık gelen rezervi bulur.

Yukarda gösterdiğim muhasebe kayıtlarıyla birlikte bankalar önce mevduat yaratır, sonra da zorunlu karşılığa denk gelecek rezervi bulur.

 

Bu gönderiyi paylaş

Yorum Yaz

Araç çubuğuna atla