İşte kripto ve blokzincir uzmanlarının merkezileşme ve ademi merkeziyetçilik arasındaki ikilem hakkında düşündükleri.

İnsanlık tarihindeki merkezileşme ve merkeziyetsizlik arasındaki ikilik, yavaş yavaş birbirini aşan veya birbirini alt eden karşıt güçler gibi görünüyor. Ve biri diğerinin yerini alırken, insanlar her ikisini de haklı çıkarıyor, her ikisinin de varlığı için felsefi veya teorik nedenler buluyor.

-Merkezileştirme

17. yüzyılın ortalarında, İngiliz filozof Thomas Hobbes , sosyal sözleşme teorisini formüle ettiği Leviathan (veya The Matter, Forme and Power of a Commonwealth Ecclesiasticall and Civil ) başlıklı bir kitap yayınladı . Hobbes’a göre, bu makale için kabaca basitleştirilmiş, insanlar bir summum malumdan – en büyük kötülükten – ya da sürekli bir şiddetli ölüm korkusundan yola çıktılar . Bu korkuyla hareket eden insanlar, güçlerini devrettikleri ve hükümdarın onlara koruma vaat ettiği bir devlet olan bir Leviathan yarattı. Bu, toplum içinde uzun süreli bir merkezileşme sürecinin başlangıcıydı.

Fransız filozof Paul-Michel Foucault, 20. yüzyılın ortalarında, iktidarın bu merkezileşme sürecine daha derinden girdi. Disiplin ve Ceza: Hapishanenin Doğuşu adlı kitabında Foucault, Jeremy Bentham’ın “optimal hapishane” planının imajını kullanır: panoptikon. Kısacası, biyoiktidar üzerinde kontrol arayan ve bireylere gardiyanların doğrudan bir parçasıymış gibi hissettirerek ceza uygulamalarını insanileştiren bir hükümeti temsil ediyor.

Bununla birlikte, merkezi sistem amacına ulaşıyor: Kanadalı-Amerikalı bilişsel psikolog Steven Arthur Pinker’ın ünlü kitabı The Better Angels of Our Nature: Why Violence Has Reded (Doğamizin İyilik Melekleri: Siddet Neden Azaldi) ‘da gösterdiği gibi, vatandaşların güvenliği zaman içinde kademeli olarak yükseliyor. Pinker’a göre; Hobbes’un Leviathan’ı ve Foucault’nun panoptikonu, merkezileştirilmiş, yukarıdan aşağıya, komuta-kontrol yapılarını ve sistemlerini çalıştıran bir mekanizmadır. Ama öyle mi?

Merkezi hükümetlerin aşırı temsili, her iki uçta da komünist ve faşist devletlerdir ve çoğu, bu yüksek derecede merkezileşmiş devletlerin neden olduğu şiddetin miktarı göz önüne alındığında, işleyen kontrol sistemleri olduğunu iddia edemez. Başka bir örnek, başlangıçta merkezi olmayan bir platform olarak geliştirilen World Wide Web’dir. Ama şimdi Silikon Vadisi teknoloji devlerine bakın: Web 2.0’da yer alan tüm verileri ve değerleri kontrol ediyor ve tekellerine alıyorlar. Bir diğeri geçen yıl bile saçma  miktarlarda para basan ve tüm dünyada yüksek enflasyon oranlarına neden olan merkez bankalarıdır.

 

-Merkeziyetsizlik

1990’da, Nobel ödüllü Amerikalı bir politik ekonomist olan Elinor Ostrom, Governing the Commons adlı kitabında şunları söyledi: Kolektif Eylem Kurumlarının Evrimi: “Tek bir merkezin baskı kullanımı tekeline sahip olduğu sürece, kendi kendini yöneten bir toplum yerine bir devlet vardır.”  ve devam ediyor:

‘’Ancak kendi kendini yöneten işletmeler için -insanın tercihine dayalı- teorik bir açıklama tamamen geliştirilip kabul edilinceye kadar, bireylerin kendilerini örgütleyemeyeceği ve her zaman dış otoriteler tarafından örgütlenmesi gerektiği varsayımıyla büyük politika kararları alınmaya devam edilecektir.”

Blockchain teknolojisinin icadı sayesinde artık bu teorik açıklamalara sahibiz. Merkeziyetsizlik, basitçe gücü ve işlevleri merkezi bir otoriteden uzaklaştırma sürecidir. Merkezi olmayan veya eşler arası ağlar, merkezi olmayan mimari ve sistemlerin en bilinen örnekleri Bitcoin (BTC) ve Ethereum/Ether (ETH) olmak üzere tek bir merkezi güç tarafından kontrole direnen katılımcı sistemlerdir.

 

 

Belirli bir merkezi ayırt etmek -imkansız değilse-  genellikle zordur. Geçen yıl dünya,merkeziyetsizliğe doğru önemli bir kayma başlatan merkeziyetsiz finans (DeFi) sektörünün büyük yükselişine tanık oldu. Web 2.0’da birkaç şirket tarafından kontrol edilen tekelleştirilmiş veriler, Web 3.0 hareketinin yükselişinde bireysel kullanıcılara yeniden dağıtıma; hatta şimdi teorik, teknik ve pratik olarak mümkün olan merkezi olmayan yönetişime neden olur.

Blockchain destekli, güdümlü merkeziyetsizlik, seçim sürecine olan güveni yeniden kazanarak veya bazılarının iddia ettiği gibi, dünya çapında demokrasiyi koruyarak toplumu potansiyel olarak yeniden demokratikleştirebilir. Blokzincir her şeyi çözemese de, çeşitliliği ve kapsayıcılığı artırmak, cinsiyetler arası uçurumu kapatmak, banka hesabı olmayanları güçlendirmek ve ekonomik adaletsizlikle mücadele etmek gibi birçok ekonomik ve sosyal sorunu çözme potansiyeline sahip.

 

-Diyalektik

Merkezileşmeye karşı merkeziyetsizlik, diyalektiğin üç temel kavramından biri olan karşıtların birliği ve çelişkisi yasasını temsil eder. Biri olmadan diğeri imkansız görünüyor. Dijital para birimleri, merkezi olmayan sistemler olarak icat edildi, ancak daha sonra merkez bankası dijital para birimleri (CBDC’ler) merkeziyetsizlik sürecine karşı çıktı, bu da bazılarının, kontrolü insanlara değil hükümetlere geri getirerek merkeziyetsizlik kavramını öldürdüğünü iddia ediyor. Diğerleri, CBDC’lerin ancak özünde merkeziyetsizliği yeniden kazanmaları halinde kitlelerin ilgisini çekeceğini savunuyor.

Benzer diyalektik süreç borsalarda da yaşandı, bazıları merkezi kripto borsalarının kripto alanını geleceğe götürme şansına sahip olduğunu, hatta merkezileşmenin gerekli olduğunu ve gerçek ademi merkeziyetçiliğin merkezileşmenin köklerinden geldiğini iddia ediyor. Aynı zamanda, bazıları merkeziyetsizliğin zamanla anlamını kaybettiğini ve yeniden kazanılması gerektiğini savunuyor.

Merkezileşme ve merkeziyetsizlik arasındaki ikiliğin bir başka diyalektik doğası, kripto düzenleme alanında yatmaktadır. Kriptonun düzenleme olmadan bir geleceği olmayacağı ve bir endüstrinin olgunlaşması ve gelişmesi için uyumlu DeFi’nin bir zorunluluk olduğu açık olsa da, mahremiyetten ödün vererek ve finansal dışlanmaya yol açarak ne gibi tehlikeler olabilir?

 

 

Bir dairenin sonu ve başlangıcı yoktur, bu nedenle merkezileşmeye karşı merkeziyetsizlik ikiliği siyah-beyaz, polarize renklerde görülmemelidir. Uygun bir fikir birliği bulmak en iyi seçenek olacaktır. Cointelegraph, kripto ve blokzincir alanındaki uzmanların bu ikilik hakkında ne düşündüğünü öğrenmek için onlara şu sorularla ulaştı: Merkezileşmeye karşı ademi merkeziyetçilik hakkındaki görüşünüz nedir? İnsanlar daha merkezi olmayan yaklaşımı benimser mi?

Ballet’in kurucusu ve CEO’su Bobby Lee:

“İçinde yaşadığımız dünya aslında çok merkezileşmiş, yani doğal unsurlar, merkezi olmayan doğal şeyler var; ama toplum, bir ülkenin yapısı, düzenleme, hepsi merkezileşmiştir. Yani, her zaman bir karışım ve eşleşmedir, her zaman yin ve yang’dır ve biz geri ve ileri gidiyoruz.

Örneğin, altın merkezi değildir, ancak satış veya yatırım için altın sunan şirketler devreye girdiğinde, altın madeni para ihracı veya altın menkul kıymetler ve ETF teklifleri olsun, merkezileştirirler.

Orta Asya para birimleri; dijital para birimleri ortaya çıktığında, merkezi olmayan bir şekilde başladı. Ancak borsalar emanet depolama sunduğunda, ticaret sunduğunda; isterseniz merkezi bir çözüm olarak ortaya çıkıyor. Ancak elbette, örneğin merkezi olmayan borsalar da dahil olmak üzere daha merkezi olmayan çözümlerin devamı olacak.

Ancak aynı zamanda, bazı insanlar profesyonellerin gelip işleri, hatta yatırım araçlarını bile doğru yapmasını istediği için, bazı şeylerin merkezi bir doğası olmalıdır. Yani, bir karışım ve eşleşme olacak.’’

Bytom ve 8btc’nin kurucusu Chang Jia:

“Blockchain senaryolarının, özellikle de merkezi olmayan finansın (DeFi) gelişmesiyle birlikte, artık bir kamu zincirinin temel işleyişini sürdürme perspektifinden merkeziyetsizlik veya merkezileşme seçimini düşünemiyoruz. Birkaç yıl önce, dünya çapında bir merkezi olmayan blokzincirin nasıl oluşturulacağı konusunda blokzincirin temel mimarisi henüz olgunlaşmamış olsaydı, o zaman insanlar mimari tasarımı ve hakların merkeziyetsizliği çözümünü keşfetmeye daha meyilli olurdu, bu ilk ilkedir. Bununla birlikte birçok halka açık zincirin ana ağının başlaması ve olgunlaşmasıyla birlikte, giderek daha fazla üst katman protokolü ve senaryosu ortaya çıkmaya ve uygulanmaya başlandı.

Bağlı oldukları temel zincir veya sahne ekolojisi, haklar yeterince merkeziyetsiz olmadığı sürece ,bazı protokollerin veya uygulamaların, hakların tamamen merkeziyetsizleştirilmesini gerektirmesi artık ilk ilke değil. Bu uygulamalar ve protokoller, ilk ilke olarak ticari verimliliğin iyileştirilmesi ile merkeziyetsizlik ve ticari operasyon arasındaki dengeye daha fazla dikkat edecektir. İnsanlar blokzinciri seçtiğinde, yine de daha merkezi olmayan yöntemleri kabul edecekler. Yukarıda bahsedildiği gibi, insanlar her zaman fiili duruma göre merkeziyetsizlik ve verimlilik arasında doğru dengeyi sağlamaya çalışırlar.’’

 

 

MIT Enterprise Forum’un başkan yardımcısı InsideChains’in kurucusu ve CEO’su Cristina Dolan:

“Merkezi olmayan değişmez ve şeffaf blokzincir temeli, kriptonun gerçek büyüsüdür ve değeri gerçekten anlayanlar tarafından benimsenecektir. Bitcoin’den önce, dijital paraya yönelik sayısız girişimde bulunuldu, ancak işlemler değişmez ve güvenilmez değildi. Merkezi bir otorite olmadan güvenilir ve şeffaf bir şekilde işlem yapma yeteneği ve ağda neler olup bittiğini anlamak için işlemlerin yolculuklarını görme şeffaflığı, silo haline getirilebilecek veya merkezileştirilmiş finansal ağların sunabileceği bir şey değildir. Merkez bankaları CBDC’lerini benimsemek istiyorlarsa, güveni teşvik etmek için şeffaflık içeren dağıtılmış bir mimari benimsemeliler. Açık şeffaflık olmadan otomatik olarak ücret veya vergi ödeyebilen merkez bankası tarafından verilen programlanabilir para, korku yaratacak ve daha fazla insanı diğer kripto para birimlerine yönlendirecektir.

Bu alanın geliştiğini görmeye devam edecek olsak da, meydana gelmekte olan patlayıcı merkezi olmayan finans yeniliği bazı gelişme dönemi sancıları yaşadı. Borsalar söz konusu olduğunda, geleneksel finansal sistemlere geçiş ve çıkış rampalarını merkezileştirmenin değeri vardır. Bir KYC sürecini uç noktalarda zorlamayı kolaylaştırır.’’

Neo’nun kurucusu, Onchain’in kurucusu ve CEO’su Da Hongfei:

‘’Benim bakış açımdan, her iki tarafın da benzersiz avantajları ve geri dönüşleri göz önüne alındığında, merkeziyetsizlik ve merkezileşmenin gelecekte bir spektrumda var olacağının açık olduğuna inanıyorum.Bununla birlikte, kullanıcılar merkezileşmeye karşı merkeziyetsizliği nasıl ve ne ölçüde benimseyecekleri konusunda doğru bir seçeneğe sahip olacaklardır.

Mevcut paradigmada, kullanıcılar çoğu zaman verileri üzerinde tam bir kontrole sahip değildir – bunun yerine, çeşitli platformlar ve veritabanları üzerinden internete dağılmış ve parçalanmıştır. Veri depolama protokollerinden DeFi’ye kadar önemli merkezi olmayan kilit teknolojiler geliştirerek kullanıcılar, verilerinin kontrolünü geri alabilir ve optimize edilmiş faydalar için doğrudan birbirleriyle etkileşim kurabilir.

Kullanıcılar, merkezi olmayan kilit teknolojiler geliştirerek, verilerinin kontrolünü geri alabilir ve optimize edilmiş faydalar için doğrudan birbirleriyle etkileşim kurabilir. Devam eden DeFi patlamasının kanıtladığı gibi, insanlar merkeziyetsizliğe hazır ve bunun ancak bu noktadan sonra hızlanacağına inanıyorum.’’

Nervos’un kurucu ortağı Daniel Lv:

‘’ Her şeyden önce, iyi bir UI/UX gibi ürün pazarına uygunluk ve kullanılabilirlik ve düşük işlem maliyetleri (örneğin, gaz ücretleri) bir blokzincirinin en önemli faktörleridir.

Farklı merkeziyetsizlik seviyeleri de vardır ve bir kullanıcı için neyin işe yaradığı onun ihtiyaçlarına bağlıdır. Örneğin; Binance Smart Chain’deki DeFi’nin, Ethereum’daki DeFi’den daha merkezi olduğunu söyleyebilirsiniz, ancak yine de bir bankadan daha merkezi değildir.Yakından incelendiğinde; merkeziyetsizlik, Nervos gibi bir katman blokzinciri için kritik öneme sahiptir. Güvenliğin temeli ve bugün burada olmamızın nedeni budur. Nervos, tamamen merkezi olmayan bir kamu zincirinin güvenliğini ve değişmezliğini sağlayan benzersiz bir katmanlı mimari ile tasarlanmıştır, aynı zamanda kullanıcıların farklı düzeylerde merkeziyetsizlik ile ikinci katmanımızı ölçeklendirmelerini sağlar.’’

Stellar Development Foundation CEO’su ve genel müdürü Denelle Dixon:

‘’ Bir bütün olarak merkeziyetsizlik, sistemlerin daha geniş bir paydaş grubunun ihtiyaçlarına cevap verme avantajına sahiptir. Merkeziyetsizlik hakkında takdir ettiğim şey, katılımcılar için seviyelendirme etkisidir; hem teknoloji hem de kontrol dağıtılır ve herkes tarafından erişilebilir.

Merkeziyetsizlik sorunu yaşayan kişiler, merkezi bir sistemin paydaşları oldukları için genellikle kontrolü kaybetmekten korkanlardır. Merkezi olmayan ağlarda, tümü aynı sunucuya dayanan kapalı bir ağda olduğu gibi tek bir başarısızlık noktası yoktur; kapalı bir ağın sunucusu çökerse hizmet başarısız olabilir.

Pratik düzeyde, merkeziyetsizliği benimsemek için ihtiyacımız olan şey, gerçek dünya sorunlarını tam olarak nasıl çözdüğünü iletmektir. Merkezi olmayan sistemler, ekonomik fırsatlara izin verdiğinde (örneğin;hiç banka hesabı olmamış ve bankacılık hizmetlerini nadiren kullananlar)  veya gelişmekte olan ülkelerdeki işletmeler için sorunsuz finansal işlemlere olanak tanıdığında, benimsemek için gerçek bir motivasyon vardır. Dünya çapında farklı düzeylerde kadınlar marjinalleştiriliyor ve kendi ekonomik başarılarına katılmaktan dışlanıyorlar. Ademi merkeziyetçilik, finansal hizmetlere erişim sağlayabilir ve kadınları ekonomik olarak güçlendirebilir, bu da çalıştıkları, kazandıkları ve yaşadıkları ekonomileri yükseltir ve geliştirir.

Son olarak, merkezi olmayan açık ağların gücü; yaratıcılığın ve büyümenin her yerden gelmesine izin vermesi ve özellikle geliştiricilere kendi bölgelerinde gördükleri sorunları ve zorlukları kendi kullanıcıları için çözerken aynı teknolojiden yararlanma fırsatı vermesidir.”

Ava Labs CEO’su, Cornell Üniversitesi’nde profesör ve IC3’ün eş direktörü Emin Gün Sirer:

‘’ Merkezi olmayan hizmetler kesinlikle geleceğin yoludur. İnsanlar verilerinin ve erişimin merkezi ağ geçidi bekçileri tarafından manipüle edilmesinden bıktı ve mahremiyetlerine saygı duyan ve kontrolü tekrar onlara veren hizmetleri tercih ediyor. Merkeziyetsizlik ana akım haline geliyor ve bu güçle ömür boyu bağlanmak için yalnızca bir etkileşim gerekiyor.’’

Fidelity Private Wealth Management başkan yardımcısı Jennifer Wines:

“Altyapılarımızın anatomisini yeniden tasarlarken, merkezileşmeden merkeziyetsizleşmeye  hızlı bir geçiş yaşadığımız heyecan verici zamanlarda yaşıyoruz. Bu merkeziyetsizliğe geçiş; işyeri, ulaşım, perakende, seyahat, para birimi, finans ve ötesinde gerçekleşiyor.Bu nedenle, bu değişim çoğunlukla yaşamın tüm yönlerini olumlu yönde etkiliyor.

Şunu düşünün: Uzaktan çalışıyoruz, A noktasından B noktasına gitmek için bir Uber’e atlıyoruz ve bir değer ve değişim aracı olarak kripto para birimlerine dönüyoruz. Sırasıyla Amazon ve Airbnb gibi büyük mağazaların ve otellerin bile merkeziyetsizleştiğini  gördük.Bununla birlikte, bu makaleyi okuyan herkesin bir şekilde merkeziyetsizliğe doğru bu evrimsel değişimi yaşamış olması muhtemeldir.Ayrıca, verimli ve güçlendirici özellikleri nedeniyle bu değişimi benimsemeye devam edeceğiz.

Merkeziyetsizliğin verimli ve güçlendirici özellikleri, bu artan evrimi sürdürmek ve desteklemek için güçlü bir yakıt sağlar. Merkeziyetsizlik, altyapılarımızın tarihsel olarak asimetrik doğasını çözme yeteneği nedeniyle, bir tarafın diğerinden (çoğunluktan) daha fazla yararlandığı durumlarda, verimli ve güçlendiricidir. Başka bir deyişle, merkeziyetsizlik , büyük ölçüde iki yönlü odaklı, teşvik edici mühendisliği nedeniyle burada kalacak. Kazan/kazan paradigması kazansın.’’

Rally’nin kurucu ortağı ve CEO’su Kevin Chou:

“Merkezi olmayan sistem daha iyidir, ancak iş dünyasının çoğu merkezi olmayan bir kuruluşta nasıl ortak olunacağını veya çalışılacağını anlamadığından, uygulanması ve zaman içinde bağlı kalması çok, çok daha zordur. Ama faydaları önemli.  Bu, özellikle; içerik oluşturucular büyük,merkezi teknoloji platformlarını zenginleştirirken anlaşmanın ham sonunu elde ettiklerinden büyük yaratıcı ekonomide geçerlidir. Finansal kaderlerini kontrol edebilmek ve hayranlarıyla kendi koşullarıyla bağlantı kurabilmek, sosyal Token’lere  olan ilginin önemli bir itici gücü olmuştur.

%100 merkeziyetsizliği başarmak, sektörümüzdeki bazılarının kabul etmek istediğinden daha zordur. Ancak, geçen her çeyrekte Rally’nin giderek daha merkeziyetsiz hale gelmesini sağlamaya tamamen kararlıyım. Merkezi olmayan yönetişim için kullanıcı deneyimi, son birkaç yılda son derece ilerledi ve daha da iyi olacak.

Daha fazla şirket kendi toplulukları tarafından yönlendirilen merkezi olmayan modellere yöneldikçe ve insanlar karar verme gücünü seçkin bir azınlığın elinden almanın ne kadar daha demokratik olduğunu gördükçe, bu model birçok durumda ‘yeni normal’ olacak.’’

Bitrise Capital’in kurucu ortağı Kevin Shao:

‘’Bence merkezileşme ve merkeziyetsizleşme bir örgütlenme biçimidir. Hangisinin iyi olup olmadığını söyleyemeyiz. Pratikte ikimiz de iyi bir uygulama modeli bulabiliriz. Merkezi hükümetin yönetimi altında Çin, verimli bir şekilde çalışabilir ve düzenli bir şekilde yönetebilir. Ayrıca karmaşık sorunlarla başa çıkabilir ve makul çözümler bulabilir.

Birçok Batılı fikir merkeziyetsizliğe uygundur ve batıda demokrasinin gelişimi de çok iyidir. Dolayısıyla, farklı tarihsel ve kültürel koşullar ve farklı olaylar, hangi yolun ulusal koşullar için daha uygun olduğunu belirler. İnsanlar için, hala ne tür bir organizasyon biçiminin yaşamlarına daha fazla gelişme ve kolaylık getirebileceğini görmemiz gerekiyor. Bu en uygun yoldur.’’

Draper Associates ve Draper Fisher Jurvetson’ın kurucusu Tim Draper:

‘’Merkeziyetsizliği seviyorum. Teşvikim ve Bitcoin’e olan sevgim güven ve özgürlük etrafında.       Bitcoin gibi merkezi olmayan bir Token ‘i izleyen o kadar çok insan var ki, ona dolaylı olarak güvenebiliriz. Onları yönlendiren bir lidere sahip olan daha merkezi Token’ler, lider yardımsever olduğu sürece iyidir.”

 

 

Animoca Brands’in başkanı ve kurucu ortağı Yat Siu:

“Genel olarak, merkeziyetsizliği çok daha adil ve ölçeklenebilir bir yaklaşım olarak görüyorum. Her yerden insanların merkezi olmayan bir yaklaşımı memnuniyetle benimseyeceklerine inanıyoruz… sunulan muazzam değeri ve fırsatı anlarlarsa/anladıklarında.”

 

 

Not:Bu yazı; ”Decentralization vs. centralization: Where does the future lie? Experts answer ” adlı yazıdan çevrilmiştir.