Merkezi Olmayan Finans veya kısaca “DeFi”; devletler, merkez bankaları,bankalar, noterler, ssk, tsk, kyk…vs gibi aracılar olmadan işleyen ve sadece akıllı sözleşmelerin gücüyle işletilen bir sistemin vizyonunu kapsayan bir şemsiye terimdir.
De-Fi uygulamaları, geleneksel finans (CeFi) hizmetlerini; tamamen bir merkezden ve aracıdan uzak, küresel ve şeffaf bir şekilde yerine getirmeye çalışır. 2020’den bu yana, De-Fi şaşırtıcı bir hızla büyüyor ve bu ekonomiye milyarlarca ABD doları yatırıldı. Büyüme esas olarak Ethereum blok zinciri üzerine inşa edilen uygulamalar tarafından yönlendiriliyor. Aşağıda, De-Fi ekosistemindeki aktörlere ekonomik açıdan genel bir bakış sunuyoruz ve De-Fi’nin gelecek yıllarda geleneksel finans sisteminden daha iyi performans gösterme potansiyelini tartışıyoruz.
TİCARİ BANKALAR:Ticari bankaların temel iş modeli mevduat kabul etmek ve müşterilerine kredi vermektir. Borç alma ve borç verme, verimli bir finansal sistemin temel yapı taşıdır.
De-Fi protokolleri, bilinmeyen katılımcılar arasında ve herhangi bir aracı olmadan ilk kez büyük ölçekte borç alma veya borç verme olanağı sağlar. Bu uygulamalar, borç verenleri ve borçluları bir araya getirir ve faiz oranlarını arz ve talebe göre otomatik olarak belirler. Bu protokollerle herhangi bir zamanda, herhangi bir yerden ve herhangi bir miktarda etkileşime girebilirsiniz. Geleneksel finansmanın aksine, De-Fi’deki krediler genellikle aşırı teminatlandırma ile güvence altına alınır. Mesela, 100 ETH almak için 150 ETH’yi teminat olarak verirsiniz.
Borsalar: Bir borsanın işlevi, hisse senetleri veya yabancı para birimleri gibi farklı değerlerin iki veya daha fazla piyasa katılımcısı arasında ticaretini düzenlemektir. Merkezi olmayan borsalar (DEX), likidite rezervlerini tutan ve tanımlı fiyatlandırma mekanizmalarına göre çalışan akıllı sözleşmelerden oluşur. Bu tür otomatik likidite protokolleri, herhangi bir Ce-Fi aracısı olmadan bağımsız ve merkezi olmayan bir ekosistemin geliştirilmesinde kilit bir rol oynar.
Sigortalar:Sigortanın önemli bir işlevi, riskleri yumuşatmak ve piyasa katılımcıları için güvenlik sağlamaktır. De-Fi’de her şey akıllı sözleşmelere dayandığından, akıllı sözleşmelerin kodundaki güvenlik açıkları De-Fi kullanıcıları için temel bir risktir ancak gelecekte De-Fi alanında daha büyük miktarda ve daha gelişmiş sigorta modellerinin ortaya çıkması beklenebilir.
Merkez Bankaları:Stablecoinler, fiyat istikrarı ilkesinin doğası gereği kodlanmış olan ve dolayısıyla rezerv para biriminin işlevini yerine getiren blok zinciri protokollerine dayanır. Stablecoinlerin piyasaya sürülmesi, katılımcıların temelde fiyat dalgalanması riski olmadan birbirleriyle iletişim kurmalarını sağladığından, işleyen merkezi olmayan finansal sistemin temelini oluşturdu.
Kripto tabanlı finans, bir finansal sistemin tüm temel işlevlerini kapsadığı için bir sonraki olgunluk aşamasına ulaştı.
DE-Fİ’NİN 3 OLGUNLUK AŞAMASI
- Aşama : Transferlerde Etkinlik :Şimdiye kadar, merkezi borsalar ve cüzdan sağlayıcıları, ölçekli olarak tek başarılı blok zinciri iş modeliydi. Merkezi borsaların başarısının nedeni, kripto alanına ana giriş noktası olmalarıdır (bkz.Şekil 1). Ortak kullanıcının, merkezi olmayan finansta, hizmetlerle etkileşime girmeden önce bir kripto para birimi ile fiat parayı (örneğin ABD Doları) takas etmesi gerekir. Ayrıca, kullanıcıların kripto para birimlerini güvenli bir şekilde saklamalarını ve transfer etmelerini sağlayan cüzdan uygulamaları oluşturulmuştur.
Engin Yılmaz’ın notu: Burada binance gibi merkezi coin borsaları sayesinde mevcut finansal yapının (sizin bankadaki mevduatınızın) kripto evrenine bağlandığını anlatmaya çalışıyorlar. Dikkat, bunun olması için, mutlaka cüzdanınızın olması gerekmektedir.
Bu iki uygulamaya, borsalara ve cüzdanlara dayanarak, geleneksel finans aktörlerine ihtiyaç duymadan ilk kez bilinmeyen taraflar arasında transferler de etkinlik gerçekleştirilebilir.
Bu, kripto alanının sınırlı işlevlerinin, yani (kripto) varlıklar üzerine spekülasyon ve ödemelerin kolaylaştırılmasını sağladı. Bu nedenle, finansal firmaların aracılıklarının kesilmesi meydana geldi — geleneksel finansın tasarrufcuları portföylerini kripto varlıklarına doğru çeşitlendirmek istiyorsa veya sorunsuz bir ödeme sistemine ihtiyaç duyduğu ölçüde.
Engin Yılmaz’ın notu; Citibank geçen hafta bir rapor yayımladı. Oradaki şu görsel herşyi daha iyi açıklıyor.
2. Aşama: Tasarrufçuları ve ödünç alanları De-Fi Alanına Çekme
Bir ödeme sisteminin işlevi; stablecoinlerin, merkezi olmayan borsaların ve borçlanma / borç verme protokollerinin geliştirilmesiyle geliştirilebilir. Böylelikle De-Fi, tasarruf edenler ve ödünç alanların De-Fi’ye geçişlerini kolaylaştırmak için gerekli platformları geliştirdi.
Compound, 15 Haziran 2020’de COMP’un dağıtımına başladığından beri, tüm De-Fi ekosistemi hızlı bir büyüme gösterdi. Compound gibi işleyen borç verme / borç alma protokolleri, düzgün çalışan merkezi olmayan bir finansal sistemin kurulması için eksik bir köşe taşını tamamladı.
Engin Yılmaz’ın notu; Dikkat ediniz, artık kripto evrenindeki cüzdanlar kendi aralarında bağımsız işlem yapabiliyorlar. Sonuç; BTCTURK, PARIBU, BINANCE çöp olacak.
Aşama 3: Geleneksel finans fonları için rekabet: De-Fi, aynı kaynaklar için geleneksel finans firmalarıyla rekabet eden bir platform olarak tanımlanabilir. Ancak De-Fi, geleneksel finans ile aynı kurallara uymayan bir sistemdir. Ortak yasal ve siyasi ilkelerin yokluğunun kesinlikle büyük dezavantajları vardır. Bu nedenle, De-Fi’nin bir sonraki evrim aşamasına ilerlemesi için can alıcı soru şu olacaktır:
Geleneksel finansal sistemin tasarrufçuları ve borç talep edenleri, De-Fi kullanmaya ne derece isteklidir?
Bununla birlikte, De-Fi protokollerinin artan kullanımı, sistemin ölçeklenebilir ve çalışır durumda olduğunu kanıtlıyor. Bugün, De-Fi kullanıcıları, coin kullananların çok küçük bir kısmını oluşturuyor . Fakat yakında, kullanıcılar buraya akacaktır.
De-Fi; geleneksel finans sisteminden daha iyi performans gösterecektir. Bu potansiyele sahip olmasının üç nedeni olduğunu savunuyoruz:büyüme hızı,büyüme alanı,yeni pazar segmentleri.
Sonuç: Kripto tabanlı merkeziyetsiz finans gelecektir!
Merkezi olmayan finansmanın, geleneksel finanstan daha ;verimli, kullanımı kolay ve güvenli olacağını söylemek şimdilik gerçekçi değil. Ancak De-Fi, milyarlarca sermayeyi şimdiden çekmeyi başaran gerçek, çalışan uygulamalar üretti. Bu kaynaklar, gelecekte daha rekabetçi ve kullanıcı dostu uygulamalar geliştirmek için kullanılacaktır.De-Fi nedeniyle karlar bozulmaya başladığında geleneksel finanstaki farklı aktörlerin nasıl tepki vereceğini gözlemlemek oldukça ilginç olacak.
Bu yazı Forbes web sayfasında Benedikt Eikmanns, Prof. Dr. Isabell Welpe, Prof. Dr. Philipp Sandner tarafından yayımlanan makalenin kısa türkçe özetidir.
Dr. Engin YILMAZ (Ankara Üniversitesi)
Meltem Bilirer (Yalova Üniversitesi)
