Gelişmekte olan ülkeler, yükselen faiz, yavaşlayan büyüme ve artan borç riski ile karşıya karşıyadır. Şu ana kadar Sri Lanka, Lübnan ve Zambiya temerrüde düştü. Bu durumda daha fazla paniğe ihtiyaç olup olmadığı, araştırılması gereken bir konudur.
Bloomberg’in hazırladığı modele göre, risklerin, küçük ekonomilerde yoğunlaştığı, büyük ekonomilerin ise güncel risklere bağışıklık göstereceği sonucuna ulaşılmıştır.
Bloomberg, önümüzdeki 12 ay içinde 41 gelişmekte olan ülkede temerrüt riskini ölçmek için bir model oluşturdu. Bu modele göre, Arjantin, Ekvador ve Etiyopya dahil olmak üzere 11 ülkenin temerrüt riski %10 ve üzerinde çıkmıştır.
Temerrüt riski en fazla olan Pakistan ve Gana gibi ülkeler, dünya ekonomisinin küçük bir payını (%3) oluşturmaktadır. Brezilya, Hindistan, Endonezya ve Meksika gibi daha büyük ekonomiler ise az riskli görünüyor.
Bu durum, gelişmekte olan ülkelerin 1980’lerde yaşadığı problemlerden oldukça farklı bir konumda olduğunu gösteriyor.
Gelişmekte olan ülkelerin maruz kaldığı 5 risk
Gelişmekte olan ülkeler temelde 5 risk ile karşı karşı kalmaktadır.
Birincisi, gelişmekte olan ekonomilerde borçlanma stoku, 2019’da GSYİH’nin %50’si civarındayken güncel durumda, %65 seviyelerine geldi.
İkincisi, küresel faiz oranları kırk yıldır görülmemiş bir hızda yükseliyor. Bu sıkılaştırma, döviz cinsinden borcu olan gelişmekte olan ülkeleri baskı altına alıyor.
Üçüncüsü, gelişmekte olan piyasalardaki zayıf döviz kurları dış borcun maliyetine katkıda bulunuyor. Çoğu para birimi, 2020’nin sonundan bu yana dolar karşısında yüksek bir hızla değer kaybetti.
Dördüncüsü, gelişmekte olan ülkelerdeki merkez bankaları faiz oranlarını ABD’den bile daha agresif bir şekilde yükseltiyorlar. Bu durum, enflasyonu önleyebilir ancak kamu borç yüküne katkıda bulunuyor. Ayrıca büyüme üzerinde de baskı oluşturuyor.
Son olarak, Belarus, Rusya ve Sri Lanka’daki temerrütler, bir sıçrama etkisine neden olabilir.
Modelin detayları
Bloomberg’in ekonomik modeli, üç küresel değişken (küresel sanayi üretimi, bir yıllık ABD faiz oranı, ABD şirket tahvili spreadleri) ve dört yerel değişken(GSYİH büyümesi, dış borç, kamu borcu ve reel efektif döviz kuru) baz alınarak oluşturulmuştur. Modelin amacı, ülkelerin temerrüt risklerini tahmin etmektir.
Model, 57 ülke için 1980’den 2022’nin ikinci çeyreğine kadar olan tarih aralığı için üç aylık verileri kullanmıştır.
Grafik: Ülkeler bazında temerrüt olasılığı
Grafikten görüleceği üzere, 11 ülkenin temerrüt olasılığı %10 seviyesinin üzerindedir. Bu ülkeler küresel hasılanın %3 kadarını oluşturmaktadır.
Modelde Uruguay ve Peru gibi temerrüt olasılığı %10 seviyesinin altında olan ükeler, Arjantin ve Ekvador gibi komşularındaki egemen krizlere karşı tarihsel olarak savunmasızdır. Bu ülkeler arasındaki ekonomik bağımlılık, finansal piyasaların ima ettiğinden daha yüksek temerrüt olasılıklarına yol açmaktadır.
Grafik: Ülkelerin küresel GSYİH içindeki paylarıan göre küresel temerrüt riski
Söz konusu model, gelişmekte olan ülkelerde temerrüt riskinin arttığını göstermektedir. GSYİH bazında düşünüldüğünde temerrüt olasılığı küresel GSYİH’nin %3’üne karşılık gelirken tüm ülkeleri eşit derecede hesaplayan sisteme göre toplam temerrüt olasılığı, %10’a yakındır.
Bu konudaki teselli, 1980 benzeri bir borç krizinden oldukça uzak olunduğudur. Tüm ülkeleri eşit derecede hesaplayan yapıya göre bile güncel konum, 1980’lere göre 5 kat daha düşük seviyededir.
*Söz konusu içerik Bloomberg haber kaynağından çeviri yapılarak ParaAnaliz için derlenmiştir.
