Dünyada enerji fiyatları son zamanlarda hızla arttı. Hem tedarik hem de talep konusunda olumsuz çeşitli durumlar mevcut. Bu durumlardan öne çıkan başlıklar şu şekildedir:
1. Yaşanan iklim değişikliği ile birlikte yazın ve kışın tüketilecek doğalgaz miktarlarının değişeceği hesaplanmıştır. Bu durum hem üretim hem tüketim tarafında yeni değişkenlerin oluşmasına sebep olmuştur. Örneğin talebi karşılamak adına geçen yıl soğuk geçen kış ayında Teksas, Meksika’ya doğalgaz ihracatını kısıtlamaya başlamıştır. Birbirine bağlı boru hatları ve şebeklerden oluşan Avrupa pazarının ihtiyacının karşılanması için bu yıl ne tür gelişmelerin yaşanacağı önemli bir test olacaktır.
2. Yaşanan iklim değişikliği ile birlikte alınan önlemlerden bir tanesi, kömür üretiminden doğazalgaza geçiştir. Bu geçiş doğalgaz talebinin normal seviyenin üzerinde olmasına neden olmaktadır. Bu durum bir arz-talep dengesizliğine sebebiyet vermiştir. Örneğin, ortalama bir seyirde 2021 yılında küresel sıvılaştırılmış doğalgaz talebinin %7 artması beklenirken, arz tarafında üretim %5 bandında artabilmiştir. Bu dengesizlik fiyatlara yansımıştır. Aşağıdaki grafikten görülebileceği gibi 2005-2020 yılları arasında doğalgaz fiyatları 25-75 USD bandında dalgalanmaktayken bugün itibarıyla fiyatlar 250 USD’ye kadar çıkmıştır.
Grafik 1: 1997-2021 Yılları Arasında Doğalgaz Kontrat Fiyatları
3. Yaşanan iklim değişikliği ile birlikte, üretim tarafının, talebe yetişememesi beklentileri de olumsuz yönde etkileyebilmektedir.
Normal şartlarda Avrupa’nın 5 yıllık ortalama doğalgaz enerji stoğu %92 seviyelerindeyken güncel stok oranı %71 seviyelerindedir.
Bloomberg’in hazırlamış olduğu senaryo analizine göre:
Sert bir kış yaşanması durumunda, stok seviyeleri %4 bandında düşecektir. Bu da fiyatların yeni yüksek zirveler yapabileceği demektir.
Normal bir kış yaşanması durumunda, stoklar %24 bandında olacaktır. Bu durumda fiyatlar güncel yüksek seviyelerini koruyacaktır.
Ilık bir kış yaşanması durumunda ise, stoklar %35 bandında olacaktır. Bu da fiyatların gevşemesine yol açacaktır.
Dünyanın en fazla doğalgaz çıkaran kuruluşu Gazprom’un yönetim kurulu üyesi Vitaly Markelov’un beklentisi ilk senaryo olan bu kışın sert yaşanacağı şeklindedir.
Yaşanan gelişmelerin sonucu yalnızca yüksek enerji fiyatları olmayabilir. Enerji fiyatlarından kaynaklı olarak maliyet artışlarının kredi geri ödemelerinde ve borçlanma araçları piyasasında olumsuz etkileri olabilecektir. Bunun dışında talebi karşılamak amacıyla ülkelerin birbirine doğalgaz ihracatını kısıtlamasının olumsuz politik sonuçları olabilecektir.
Duruma elektrik fiyatları ve Türkiye açısından bakacak olursak, Türkiye’de 2020 yılında elektrik üretiminin %22,7’si doğalgaz ile sağlanmıştır. Doğalgaz fiyatlarındaki artış, elektrik fiyatlarında da bir artışa neden olacaktır.
2011-2017 yılları arasında Türkiye’de elektrik vadeli işlem fiyatları 140-150 TL bandındayken 2018 yılında 200, 2019 yılında 280, 2020 yılında 320 TL ve günümüzde ise 690 TL bandındadır. Bu durum sanayi üretiminden, hanehalkı tüketimine geniş bir kesimde maliyet artışı ve enflasyon ile sonuçlanacaktır.
Grafik 2: 2011-2021 Yılları Arasında Türkiye Yıllık Elektrik Vadeli İşlemleri
