Merkez Bankası para basmalı mı

 Son zamanlarda Merkez Bankası’nın aldığı kararlar sonrası Merkez Bankası para mı basıyor sorusu yeniden tartışılıyor.  Bir süredir ekonomi gündeminin en sıcak konularından biri Merkez Bankası para basacak mı veya basmalı mı sorusu ve gelişmeler yerli, yabancı herkesi yakından ilgilendiriyor.Yazının fazla uzamaması için öncelikle basitçe para basmanın neden sorun oluşturduğuna dair şu yazıyı okumanızı tavsiye ederim. (Karşılıksız para basmak)

 Covid-19 salgını hem Türkiye hem de dünya ekonomisini ciddi şekilde zorluyor. Birçok kurum şu an yaşanan krizin tarihin en büyük krizi olabileceğini ifade ediyor. Amerika şimdiden +4  trilyon dolar destek paketi, 4 trilyon dolar finansman açıkladı. Japonya’daki destekler trilyon doları aşarken Avrupa’da da trilyonlarca dolara ulaşan destek paketlerine şahit oluyoruz. Gelişmiş ülke ekonomileri büyük bir durgunluğa girecek iken bu devasa paketleri hazine kaynakları ile karşılamayacaklar,(Modern para teorisi) yükü merkez bankalarının üzerine bırakacaklar. Mesela Fed’in bilançosu(bastığı para diyebiliriz.) şimdiden trilyonlarca dolar artmış durumda.

Fed bilançosu

  Gelişmiş ülkelerin aldığı önlemlerin yeterliliği sorgulanırken gelişmekte olan ülkelerin mevcut krizle nasıl mücadele edeceği merak ediliyor. Gelişmiş ülkelerde yükümlülükler yerel para birimi cinsi o yüzden pratikte çok ciddi olumsuz sonuçlar doğurabilecek olsa da teorik olarak borç sorununu çözülebilir (Hazine borçları üstlenir>merkez bankası hazineye borç verir> merkez bankası hazineye verdiği borcu siler.) fakat söz konusu gelişmekte olan ülkeler olursa bu sorun çok daha zorlu çünkü gelişmekte olan ülkelerin borçları yerel para cinsi değildir ve merkez bankaları piyasaya para pompaladıkça yerel para birimi değer kaybedeceği için borcun miktarının azalmaması gibi bir durum ile karşılaşılabilir. 

 Yazının başında verdiğim linkte ayrıntılı ifade etmiştim, burada özetleyeyim; normal şartlar altında piyasadaki likidite  artmazsa yerel para birimi ne kadar değer kaybederse ekonomik faaliyetler yerel para birimi ile gerçekleştiği için döviz üzerinde baskı artar fakat likidite artırılırsa yerel para biriminde değer kaybı ivmesi kuvvetlenebilir; üstelik çok geniş kapsamlı sorunlar da( enflasyon vs.) artar. Bunun dışında para basmak bumerang gibi para basma ihtiyacını doğuran sebepleri besler yani para bir kere basılmaya başladı mı hep daha fazlası gerekir.

makalenin devamı için tıklayınız (merkez bankası para basmalı mı)