Rezerv Para

Bu yazımızda dünya ekonomisinin esaslı unsurlarından biri olan rezerv para konusuna değineceğiz. Rezerv para meselesinin bu kadar önemli olmasının nedeni ABD’nin günümüzde sürdürdüğü ekonomik hegamonyanın en güçlü bacaklarından biri olmasıdır. İşte günümüz ABD ekonomisinin gücünü anlamak, son dönemde çok tartışılagelen Çin yuanının ya da başkaca herhangi bir para biriminin (euro, japon yeni, sterlin ve isviçre frangı çok tartışılıyor) rezerv para olup olamayacağını tartışmak ve idrak etmek için buradayız.

Para Meselesi

Konuya giriş yapmadan evvel paranın ne olduğunu bilmeniz gerekiyor. Para günümüzde bir senettir. Merkez bankalarının bilançolarında dahi yükümlülük tarafında (pasifinde) yazar. Senedin altında ilgili ülkenin merkez bankası yetkililerinin imzası bulunur. Bilinenin aksine paranın herhangi bir karşılığı bulunmamaktadır. Yani para belirli bir varlığa sahip olunmak kaydıyla basılmaz

Ticaret yapan arkadaşlar bilirler, çeklerde ya da senetlerde keşideci ve ciro olayı vardır. Eğer bir çekin keşidecisi (yani esas borçlusu) ya da ciro edeni yani çeke kefil olanı güçlü bir firma ise (misalen Koç grubundan bir şirketin imzası var diyelim) bu nakit paraya eş değerdir. Elinizdeki paranın da bundan pek bir farkı yoktur. Sadece paranın vadesi yoktur.

Paranın değeri ise faizdir. Yani aldığınız ya da sattığınız her şeyin bir fiyatı vardır. Alım satım işlemi sonucunda size o malın ederi verilir. Para olarak verilir tabi bu ayrı ama bir ederi belirtilir. Paranın fiyatı da işte faizdir.  Ülkelerin ekonomik vaziyetine göre bu faiz oranı artıp azalmaktadır. Şayet faiz yüksek ise muhtemelen para gelecek dönemde değer kaybedecektir. Düşük ise böyle bir beklenti yoktur. Bu beklentiyi yaratan ise ilgili ülkenin ekonomik gidişatıdır. Yani bir paranın ederini belirleyen şey kağıdın üzerinde imzası bulunan, bunu borç olarak tanımlayan ülkelerin ekonomi yönetimindeki maharet derecesidir. Bunun göstergesi de faizdir.

Özetle sizin aldığınız paralar bir şeyin karşılığı değil bir itibardır. Siz bir parayı bir ülkenin itibarına güvenerek satın alırsınız.

Altın/Değerli Metal Neden Para Olamaz?

Böyle saçma şey mi olur lan  diye hoplayıp zıplamayın. Olayın esası budur. E kardeşim bu kadar teknoloji gelişti, o oldu bu oldu yok mu başka karşılık olabilecek bir sistem diyorsanız yavaştan konuya girelim.

Genlerinize dayanarak muhtemelen ilk aklınıza gelen altın ve gümüş olacak ama bu tip metaller günümüz dünyasında en son para olacak şeyler. Çünkü bu metallerin mevcut çıkarılmış toplam rezervleri dahi dünyanın ticaret hacmini karşılamaya yetmez. Mümkün değil. Ayrıca fiziken saklaması vs. Ciddi problemler içeriyor bu olayın bambaşka bir boyutu. Bir başka problem de kaydi para konusu.

Kaydi Para

İlerleyen zamanda detaylıca inceleyeceğiz tabi lakinbir sinyal yakalım.Ülkeler de iki tip para bulunur. Biri emisyon denilen ve piyasada dolanan kağıt ve madeni paralardır. Buna ikincisi de kaydi para yani sadece hesapta bulunan, fiziki olarak mevcut olmayan paralar vardır. Malumunuz teknoloji çağı ile birlikte her şey bilgisayarlar üzerinde ve nakit kullanımı bizim gibi nakit hastalığı olmayan bir kaç ülke dışında oldukça az. Gerçi ülkemizde de kayıtlı paranın %60-70 civarı kaydi paradır. Yani kağıt para azdır.

Giderek de azalacaktır. Hatta bu koronavirüs olaylarıyla her şeyden virüs kapıp duracağını düşünen insanlar nedeniyle ülkemiz de dahil olmak üzere ilerleyen zamanda nakit kullanımının çok daha azalacağını düşünüyorum.

Velhasıl kelam lafı uzatmayalım, altın vb. Metaller daha piysadaki nakdi parayı yani teknik terimle emisyonu dahi karşılayamazken, değerli metallere endeksli bir para birimi çıkarmak ve bunun dünya ticaretinin tüm ihtiyacını karşılayacağını düşünmek mallıktır.  O yüzden bu fikri unutun.

Blockchain kökenli para birimlerine ilişkin fikirlerimi blockchain tabanlı para birimlerine yatırım yazımda izah etmiştim. Yazıda özetle bitcoin ve türevlerinin niye hayatımızda çok fazla yer edinemeyeceği, edinse dahi günümüz para birimlerinden pek bir farkının olmayacağı detaylıca açıklanmış durumda, bakabilirsiniz.

Rezerv Para Meselesi

İşte yukarıda bahsettiğim tüm bu şartlar dahilinde rezerv para konusuna başlayalım. Dünyada değerli metallerin para olarak kullanıldığı süreci müteakip sanayi devrimi gerçekleşiyor. Sanayi devriminin en önemli özelliği üretimin seri hale gelmesi. Yani çok üretim, üretim üretim… yani dünyanın ekonomik ve ticaret hacmi artmaya başlıyor.

Bu aşamada mevcut paraların yani o dönemki metallerin hacminin yetmemesi, yine taşımadaki zorluklar v.s sair bir çok gerekçe ile kağıt paralar popüler hale geliyor ve nihayet paranın bir varlıkla olan bağlantısı kopup günümüzdeki duruma eriyoruz.

1944 yılında 2. Dünya Savaşı bitiyor ve hemen akabinde yeni dünya düzeninde (en azından o dönem için yeni) 1945 yılına Bretton Woods sistemi ile giriliyor.

Makalenin devamı için tıklayınız.