- ve 21. Yüzyılın insanların hayatlarına getirdiği en büyük değişiklik hız oldu. Hız önceden insanların hayatlarında küçük bir ayrıntı iken günümüz dünyasında hız insanların hayatlarını yönetir hale geldi.
Hızlı aşklar hızlı kararlar hızlı dönen iş dünyası hızlı akan sosyal medya hatta bu yaşam tarzının yarattığı hızlı yemek türü hızlı alışveriş gibi kendi kültürünü oluşturdu. Yeni bir dünya daha hızlı bir dünya daha tahammülsüz kullan at yaklaşımı ile dolu dünya….
Kullan at kıyafetler kullan at eşyalar kullan at personel yaklaşımı kullan at sevgililer derken ömürlük aşkların ömürlük işlerin unutulduğu tek gecelik aşkların yaşandığı her üç ayda bir iş değiştirildiği her altı ayda bir personel değiştirildiği her sene araba değiştirildiği her iki yılda bir eş değiştirildiği bir dünyada yaşam hızla akmaktadır….
Geleneksel ekonomi ve finans dünyasındaki temel varsayımlar, insanlar, doğru kararlar vererek kendi maddi refahlarını arttırmayı amaçlayan rasyonel “servet maksimizasyoncularıdır”. Ancak 1960’ların sonunda iki psikolog Kahneman ve Tversky’nin çalışmalarının çoğu, çeşitli psikolojik kavramların finans alandaki davranışlarla nasıl ilişkili olduğuna odaklanmaktadır.
Geleneksel kuramlara göre, insanlar kendi duygularının ve diğer çeşitli yabancı etkenlerin kendi kararlarını altında yatan nedenlerin farkındadır ve duyguların kararlarına etki etmesine müsade etmezler. Gerçekte ise bir ekonomide neredeyse her yatırımcı bir şekilde irrasyonel davranmaktadır.
Davranış biliminin bu çabalarından doğan yeni bir alan olan “Davranışsal Finans Teorileri, eylemlerimizi davranış veya biliş çerçevesinde açıklamaya çalışmaktadır.
Kahneman ve Tversky’nin davranışsal finansın kurucuları olduğunu bilinse de Richard Thaler’in da alanın yeniden doğmasına ve ana akım haline gelmesi ne yol açan çalışmalar yapan bilim insanı olduğunu söyleyemek doğru olacaktır
Kahneman ve Tversky’nin bir çalışma taslağı olan “beklenti teorisi” ni okuduktan sonra Thaler, psikolojik kuramın (geleneksel finans kuramı yerine) irrasyonel davranışları hesaba katmaya daha fazla yardımcı olabileceğinin farketmiştir.
Davranışsal finans teorilerinin ilkelerine bağlı kalan birçok akademisyenin sayesinde, disiplin son yıllarda son derece önemli hale gelmiştir. Buna rağmen disipline ait ilkeler de birçok eleştiri almaktadır.Etkin piyasa hipotezini (EMH) destekleyen bazı akademisyenler davranışsal finansı ciddi ölçüde eleştirmektedir.
Yatırımcı kararlarını etkileyen yaklaşımlar davranış şekilleri şunlardır
- Aşırı Özgüven Kendilerine aşırı güvenen yatırımcılar, yatırımları üzerinde aslında sahip olduklarından daha fazla kontrol sahibi olduklarına inanırlar.
- Kendine Mal Etme Eğilimi Yatırımcılar başarılı sonuç aldıkları zaman bunu kendilerine ve başarısızlıkları da dış etkenlere bağladıkları zaman ortaya çıkar. Bu eğilim kendini koruma ya da geliştirme aracı olarak kullanılır.
- Aktif Yatırımcılık Çok fazla alım satım yapan aktif yatırımcıların piyasa genelinin altında performansa sahip olduğunu göstermektedir.
- Bilişsel (Hevristik) Davranış: Herhangi bir olayı, hafızadaki mevcudiyetine göre yargılayan yanıltıcı ve kestirme davranış şeklidir
- Zarardan Kaçınma İnsanlar kazanç sağlamaktansa kaybı önlemeyi tercih ederler
- Eğilim Etkisi Yatırımcılar, kaybetme korkularının bir sonucu olarak, sıklıkla kayıplarının farkına varmaktan sıklıkla geri dururlar ve hisseleri ellerinde tekrar eski seviyelerine geri gelmeleri umuduyla gereğinden fazla tutarlar.
- Çerçeveleme Yatırımcılar belirli yatırımlara ya da yatırım sınıflarına aşırı derecede odaklanırlar. Bu dar çerçeveler yatırımcının zarar karşısında daha hassas olmasına yol açarlar.
- Çıpalama Eğilimi İnsanlar genelde kararlarını bilgiyi ilk aldıkları kaynağa (bir hissenin ilk fiyatı gibi) dayandırırlar ve görüşlerini yeni bilgilere göre şekillendirmekte zorlanırlar.
- Aşinalık Eğilimi Portföy çeşitlendirmenin getirdiği bariz kazançlara rağmen, yatırımcılar aşina oldukları için kendi ülke, bölge, şehir ve şirketlerini tercih ederler.
- Kumarcının Yanılgısı Kumarcının yanılgısı da ortada bir örüntü olmadığı halde varmış gibi görmekten geçer. Yatırımcılar genelde rastgele olan şeylere bir düzen atfetme isteği duyarlar.
- Dikkat Yanılgısı Yatırım sürecindeki yatırımcılar almaya ve satmaya karar verirken aynı göstergeleri gözlemledikleri belirtilir ancak alım ve satım kararları sırasında dikkatin farklı dağıldığı tespit edilmiştir.
Yeni hızlı dünyada yatırım aracı olarak nitelenen yeni ürünler ortaya çıktı. ABD de son derece popüler olan yüksek frekanslı alım satım işlemleri tam da bunun örneğidir.Borsalara daha hızlı alım satım emri iletilmesi üzerine kurgulu yapı yatırımcının saliselerle yarıştığı bir platform haline geldi.
Senelerdir yatırımcılar için ideal portföy oluşturmaya yönelik akademik çalışmalar yapılmıştır. Markowitz Sharpe gibi akademisyenler portföy yönetimine ilişkin çok değerli çalışmalar yapmış olsalar da yaşam tarzının değiştiği günümüz dünyasında bu teorilerin uygulanabilirliği sorgulanmaktadır.
Davranışsal finans insan psikolojisinin yatırım kararlarını etkileyen taraflarını belirtmiş olmasına rağmen Acemi Finansçıya göre günümüz hız dünyası aslında klasik yatırım tanımını bile yerle bir etmiştir.
Belki de yatırım vade gibi tanımlar hızlı yeni dünyada yeniden yazılmalı davranışsal finans ise bütün tespitlerini değişen insan yaşamlarına yönelik yeniden gözden geçirmelidir.
Belki de yeni finans dünyasında hızla yaygınlaşan yapay zeka uygulamalarıyla insansız finans alanı oluşacağından davranışsal finans bir kenara kaldırılacaktır.
Tek gecelik aşkların yaşandığı hızlı dünyada ideal yatırım şekli olarak söylenen hissesenedi alıp uzun vadeli bekleyip yüksek getiri elde etme yaklaşımı belki de çoktan yerle bir olmuştur.
Kimbilir
Acemi Finansçının kafasında yine çılgın sorular……………
Ponçik Yıllardır akademisyenler yatırım çeşitleri yatırım ürünleri portföy çeşitlendirme yatırımcı kararlarını etkileyen faktörler gibi konular hakkında çok değerli çalışmalar yapmış Davranışsal Finans gibi psikoloji ve finansin birarada değerlendirildiği yeni alanlar oluşturmuşlardır.
Günümüzde yatırım kararlarının hızlı alındığı vadesi kısa yeni yatırım ürünlerinin tasarlandığı yapay zeka uygulamalarının yaygınlaşmasıyla insansız finans gibi yeni tartışmaların olduğu bu yeni dünyada belki de tüm teorilerin tüm kavramların yeniden yazılma zamanı gelmiştir.
Belki de bu değişen dönüşen dünyanın küçük bir parçasıyızdır kimbilir….
Gülümseten finans magazin kitabi ACEMİ FİNANSÇININ GÜNLÜĞÜ-II geliyor.Az sonra
Dr.ilknur üner
Ponçik hocam yine kafan karışmış.Davranışsal Finanstan girmiş aşktan çıkmışsın Allahtan bu yazıya Banu Alkanı karıştırmadan bitirmişsin.Fed faiz indirmiş MB başkanı değişmiş faiz indirmiş ortalık yıkılıyor sen neyin derdindesin Nasıl düştün bu dünyaya anlamıyorum Acurlu Seymanın 40 000 sattıgı bu dünyada bir de gitmiş gülümseten finans kitapları yazıyorsun ya ne diyeceğimi bilmiyorum Bırak bu işleri de şöyle piyasa yapacağın işler yap FED den felan bahset Seymaların cirit attığı bu dünyada seni harcalar benden söylemesi
Mustafa
Mükkemmel bir yazı olmuş. Denebilecek her şeyi söylemişsiniz aslında. Aşk beklemediğimiz anda tavan yapar daha da yükselecek beklentisine girdigimiz zaman tabanı öperiz. Yatırımda istikrar, denge ve büyük kâr isteriz fakat risk faktörleri bir şekilde oluşur, ön göremeyiz bazen ya da ani bir gelişme bütün beklentimizi tepetaklak eder. Aşkta en önemli şey tasarruftur.
Maddiyatı ve maneviyatı harcama veya saklama yetisidir. Bir gün gelir kötü yatırımlar neye yatırım yapmamız gerektiğini ya da ne kadar risk alabileceğimizi veya bize kim olduğumuzu söyler. Eskisi kadar da yaş tahtaya basmayız. Neyse yüce erosun okları her daim üstümüzde olsun. Amin.
Dr.ilknur üner
Değerli yorumunuz için çok çok teşekkür ederim Mustafa bey.Sizin gibi değerli okurların güzel sözleri çok büyük moral oluyor.Herşey gönlünüzce olsun sağlıcakla kalın.Saygılar