Kaynanamla aram çok iyi, acaba hep böyle gider mi?

Sevgili iRRasyonel Abi,

Kaynanamla aram iyi, yani iyi derken kanki değiliz ama her şeyi paylaşabilirim onunla. Ee, ilk geliniyim nede olsa,
bizim evliliğimiz sorunlu oldu, benim ailem esimin ailesini istemedi, onca kötü şey söylediler, haklarında canım benim bir kere bile ne bana ne de aileme bir şey söylemedi. 9 aylık evliyiz, tek kelimesini duymadım. Ne dersiniz, hep böyle devam eder mi?

Rumuz Nelss

(Soru, bebegimonline.com adlı internet sitesinden alınmıştır.)

Sevgili Nelss,
Kaynanan kadar sen de iyi niyetli birisin anladığım kadarıyla. Sırf bu yönün bile iyi bir kaynanayı hak etmeye yetiyor aslında. Fakat ekonomi açısından burada asıl sorun kaynanan değil, senin düşünce şeklin.

Ekonomistler uzun bir süre kişilerin yatırım kararlarını izlediler ve sonunda büyük bir trajediye sebep olan masum bir düşünce hatası buldular. Diyelim ki bir telefon almak için 500 lira bütçe ayırdın. Fakat fiyatı 520 lira olan çok güzel bir telefon gördün. Ne yaparsın? Elbette ki alırsın, çünkü bütçe aşımın oldukça küçüktür ve bu seni finansal açıdan zorlamaz. Peki bu tür küçük bütçe aşımı yaratan kararları gün boyu birden çok defa verirsen ne olur?

İşte psikologlar buna kaygan bayır (slippery slope) hatası diyorlar. Ekonomi açısından tehlikesine gelince. İngiltere, 150 yıl sonra bir banka iflası yaşadı. Birkaç yıl önce Northern Rock adlı bankaya devlet el koydu. Sebebi neydi biliyor musun; kaygan bayır hatası! Konut kredilerini önceleri evin değerinin %50’si tutarında veriyorlardı. Sonra yavaş yavaş arttırmaya başladılar. 60, 75 derken evin değerinin %100’ü oranında kredi verdiler. Banka battığında evin değerinin %125’i kredi olarak veriliyordu. Kredinin adı da beraber (together) kredisiydi. Bilmem anlatabildim mi?

Eski bir fabl bu sorunu çok güzel anlatır. Deve, gece üşüyen burnunu sahibinin çadırına sokmak için izin ister. Sahibi bu talebi uygun bulur. Fakat deve bununla yetinmeyip sırayla başını, boynunu, gövdesini ve en sonunda tüm vücudunu sokmak için izin ister. Sahibi ise başta burnunu sokmasına izin vermiştir bir kere. Son evet dediğinde deve çadırın içinde, kendisi çadırın dışındadır artık.

Kaynananın gerçekten iyi niyetli biri olup olmadığını sormuştun yanılmıyorsam. Keşke bunu bilebilsem. Ama umarım yukarıdaki hikayede adı geçen devenin sahibi sen olmazsın.

Sevgiler,
iRRasyonel Abi